به کاهش توانایی فرد در فراگیری موضوعات جدید یا کاهش توانایی در به یاد آوردن دانسته‌های قدیم می‌گویند اختلال حافظه. در این مقاله با علل ضعف حافظه در دوران سالمندی و عوامل تشدیدکننده این مشکل آشنا می‌شوید.
در درجه اول باید بدانیم که در افراد سالمند طبیعی که مبتلا به هیچ بیماری شناخته شده‌ای نیستند نیز ممکن است درجاتی از ضعف حافظه وجود داشته باشد. از طرف دیگر، در افراد سالمند مبتلا به بیماری‌های تحلیل برنده مغز و اعصاب مثل آلزایمر نیز اختلالات حافظه وجود دارد. همین‌طور در سالمندان مبتلا به افسردگی نیز اختلالات حافظه و شناخت دیده می‌شود. بنابراین اگر اختلال حافظه در فرد سالمند به میزانی باشد که موجب بی‌کفایتی او در گرداندن امور زندگی روزمره‌اش شود، باید ما را به فکر بیماری‌هایی بیندازد که اختلال حافظه و شناخت ایجاد می‌کنند.
به کاهش توانایی فرد در فراگیری موضوعات جدید یا کاهش توانایی در به یاد آوردن دانسته‌های قدیم می‌گویند اختلال حافظه. در این مقاله با علل ضعف حافظه در دوران سالمندی و عوامل تشدیدکننده این مشکل آشنا می‌شوید.
در درجه اول باید بدانیم که در افراد سالمند طبیعی که مبتلا به هیچ بیماری شناخته شده‌ای نیستند نیز ممکن است درجاتی از ضعف حافظه وجود داشته باشد. از طرف دیگر، در افراد سالمند مبتلا به بیماری‌های تحلیل برنده مغز و اعصاب مثل آلزایمر نیز اختلالات حافظه وجود دارد. همین‌طور در سالمندان مبتلا به افسردگی نیز اختلالات حافظه و شناخت دیده می‌شود. بنابراین اگر اختلال حافظه در فرد سالمند به میزانی باشد که موجب بی‌کفایتی او در گرداندن امور زندگی روزمره‌اش شود، باید ما را به فکر بیماری‌هایی بیندازد که اختلال حافظه و شناخت ایجاد می‌کنند.
● علل طبی ضعف حافظه
۱) سمی بودن داروها: گروهی از داروها باعث تغییر در توانمندی شناختی فرد و حافظه وی می‌شوند و یا اینکه قادرند اختلال شناختی جزیی موجود را تشدید کنند. برخی از داروهای آرام‌بخش، داروهای فشارخون، داروهای ضداسید معده، داروهای ضدالتهاب، کورتیکواستروییدها، داروهای ضدپارکینسون و بسیاری دیگر جزو این دسته از داروها هستند. سالمندان، به عوارض سمی بودن داروها بیشتر از جوانان و بزرگسالان حساس هستند زیرا به علت بروز تغییراتی در سطح چربی‌های بدن و سوخت‌وساز داروها، مقدار این داروها در خون و سیستم اعصاب مرکزی آنان بالاتر است و حتی با مصرف مقادیر غیرسمی دارو نیز گاهی علایم سمی را بروز می‌دهند.
۲) اختلال ناگهانی سطح هوشیاری (دلیریوم:) این نقص موقت و برگشت‌پذیر در عملکرد مغز که خود را به شکل اختلال در عملکردهای شناختی نشان می‌دهد، به علل گوناگونی ایجاد می‌شود. علل ساختمانی مغز، موارد مربوط به سوخت‌وساز بدن، موارد ایجاد سمیت و علل روانی از جمله دلایل بروز دلیریوم است. این اختلال سطح هوشیاری، مختص سالمندان نیست و در هر سنی امکان بروز آن وجود دارد. سالمندان مبتلا به زوال عقل نیز زمانی که دچار عفونت، ضعف خون‌رسانی، کمبود اکسیژن، کم‌آبی و... می‌شوند، در معرض ابتلا به این اختلال هستند. همچنین بی‌هوشی عمومی و جراحی نیز از دیگر موارد رفتن به فاز دلیریوم است. اختلال شناخت، ناتوانی در انجام تمرکز فکر و کاهش دامنه توجه از علایم مشخص این اختلال به شمار می‌رود.
۳) افسردگی: در حدود ۱۵ درصد از افرادی که از نقص حافظه شکایت دارند و یا قادر به انجام وظیفه در سایر عملکردهای شناختی خود نیستند، زمینه افسردگی دیده می‌شود. اندازه‌گیری وضعیت حافظه در سالمندان مبتلا به افسردگی در مقایسه با سالمندان طبیعی، تفاوت فاحش و قابل توجهی ندارد و این اختلال حافظه با درمان افسردگی برطرف می‌شود و دایمی نیست. این سالمندان افسرده که مبتلا به زوال عقل نیستند، عموما دچار نقص در سرعت و توجه هستند. به طور مثال در هجی کردن یک کلمه به‌طور معکوس دچار مشکل هستند و سلیسی گفتار کلمات پشت‌سر هم از یک نوع مقوله را از دست داده‌اند، مثلا نام بردن نام حیوانات پشت‌سر هم. فرد سالمند در مقایسه با افراد طبیعی بیشتر به خاطرات منفی گذشته خود رجوع می‌کنند اما از نظر به یاد آوردن خاطرات با افراد طبیعی تفاوتی ندارند. اجرای کار در افراد افسرده، به ویژه کارهایی که نیاز به تلاش دارند، نسبت به افراد طبیعی بدتر است و احتمالا مربوط به انگیزه کمتر افسردگان نسبت به افراد طبیعی است. افراد افسرده در بحث‌های رو در رو بهتر عمل می‌کنند و حتی در مسایل پیچیده و مشکل نسبت به موضوعات ساده، نتایج بهتری را نشان می‌دهد. بعضی از علایم و نشانه‌های افسردگی ممکن است با علایم و نشانه‌های زوال عقل مشابهت داشته باشد مثل کاهش توانایی در تمرکز فکر و یا قطع ارتباط با جامعه یا اختلالات خواب اما باید بدانیم که همگی این علایم در افسردگی با درمان صحیح آن برطرف می‌شود.
۴) بیماری‌های طبی و عمومی: بیماری‌هایی مثل بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی، بیماری نارسایی کبد و بیماری‌های غدد درون ریز مثل کم‌کاری تیرویید و پرکاری پاراتیرویید از آن جمله‌اند. توجه داشته باشید که بیماری‌های تیرویید در سالمندان به شکل غیرمعمول تظاهر می‌کند و گاهی با علایمی مثل کم‌خوابی، فراموشی، کاهش تمرکز حواس، ضعیف شدن حافظه و یا خستگی، خواب‌آلودگی و کوفتگی همراه می‌شود.
۵) فقر ویتامین‌ها و مواد مغذی: کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها موجب بروز اختلالات شناختی می‌شود رژیم غذایی ناصحیح و یا استفاده نکردن از برخی از مواد غذایی در سالمندان و کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها گاهی به صورت یک عامل ثانویه بروز می‌کند که می‌تواند به علت سوءجذب این مواد در دستگاه‌گوارشی و یا دفع بیش از حد آنها از بدن به دلیل یک بیماری اولیه به وجود بیاید.روزنامه سلامت