وسواس

حمام رفتنم حدود هفت ساعت طول می‌کشد. حدود دو ساعت، خودم را می‌شویم و بقیه آن را مشغول شستن لباس‌هایم می‌شوم و وقتی این زمان می‌گذرد نگاه می‌کنم می‌بینم فقط چند تکه لباس بیشتر نشستم و تازه هنوز فکر می‌کنم شاید خوب پاک نشده است؛ تمامی دست‌هایم زخم شده است.»

مطالب فوق بخشی از گفته‌های یک بیمار است که چند روز پیش به پزشکی مراجعه کرده است.

حمام رفتنم حدود هفت ساعت طول می‌کشد. حدود دو ساعت، خودم را می‌شویم و بقیه آن را مشغول شستن لباس‌هایم می‌شوم و وقتی این زمان می‌گذرد نگاه می‌کنم می‌بینم فقط چند تکه لباس بیشتر نشستم و تازه هنوز فکر می‌کنم شاید خوب پاک نشده است؛ تمامی دست‌هایم زخم شده است.»

مطالب فوق بخشی از گفته‌های یک بیمار است که چند روز پیش به پزشکی مراجعه کرده است. درست حدس زدید بیمار، فردی وسواسی است و جزء بیماران تقریباً شدید آن محسوب می‌شود. بیماران وسواسی دارای طیفی از علائم هستند که ممکن است فرد از یک طرز تفکر ساده وسواسی (شک‌های ساده و مکرر) درگیر آن باشد تا شرح حال فوق و حتی بدتر از آن.

اصـولاً وسـواس به نوع فکری و عملی تقسیم می‌شود.

به این صورت که فرد به دنبال یک فکر، دچار اضطراب شده و این اضطراب گاهی آنقدر شدید می‌شود که انسان را مجبور به انجام یک رفتار می‌کند؛ مثلاً فرد فکر می‌کند، نکند در خانه بسته نباشد، بنابراین دچار اضطراب می‌شود، در این مرحله می‌تواند فکر را کنترل کند و در نهایت مراجعه مجدد داشته و در را چک می‌کند.

پس روال یک وسواس عبارت است از: فکر مزاحم، اضطراب، انجام عمل وسواسی.

افراد وسواسی به افکار غیرمنطقی خود اذعان دارند، ولی اضطراب ناشی از این فکر چنان زیاد است که فرد را مجبور به عمل وسواسی می‌کند (البته گروهی برای فرار از برچسب وسواس از سوی دیگران، آن را انکار یا مخفی می‌کنند.) وسواس‌های فکری شایع، عموماً عبارتند از: «آلودگی و نجاست، شک و تردید، داشتن بیماری جسمی، افکار پرخاشگرایانه و…»

عمل‌های وسواسی شایع معمولاً شامل «چک کردن یا وارسی، نظافت و شستشو، شمارش، پرسش یا اعتراف زیاد و…» می‌شود.

بیماری وسواس در سنین کودکی و نوجوانی نیز ممکن است دیده شود، ولی بعد از حدود 20 سالگی شایع‌تر است.

این بیماری در روانپزشکی جزء بیماری‌های اول این رشته است و در مطب‌های پزشکان عمومی حدود 10درصد بیماران ممکن است به این اختلال مبتلا باشند.‏

فرد وسواسی در هیچ مکانی احساس رضایت خاطر پیدا نمی‌کند و رنگ آسایش را به خود نمی‌بیند، طوری که در درازمدت افسردگی نیز به این بیماری افزوده می‌شود و اخـتلال افسردگی، مشکلات را مضاعف خواهد کرد. ‏

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، حتی اگر در حد یک فکر ساده باشد، دارای یک طرز تفکر زمینه‌ای هستند که باعث اختلال آنها در روابط با دیگران خواهد شد. این افراد بسیار ریزبین بوده و معیارهای مخصوص به خود را دارند.

اصولاً خط قرمزهای این افراد بیشتر از دیگران است و گذشت آنها کمتر.‏

‏ افراد نزدیک به آنها قدرت مانور زیادی ندارند، زیرا کوچک‌ترین رفتار معمول آنان، ممکن است حرکت روی پهنای «باند قرمز» افراد وسواسی باشد که این باعث عصبانیت آنان خواهد شد.‏

در صورت عدم درمان صحیح، معمولاً علائم یا تشدید می‌شوند یا شکلشان عوض می‌شود و استرس‌ها و اتفاقات ناگوار باعث تشدید اختلال می‌شود.

اساس درمان در روان درمانی، فایق شدن بر اضطراب و پرهیز از عمل وسواس گونه یا انحراف توجه و فکر قـبل از بـه وجـود آمدن فکر مزاحم یا وسواس گونه است.

خوشبختانه هر روزه داروهای متنوع و متعددی برای درمان این بیماری به بازار می‌آید که درصد بالایی از بیماران را به خوبی درمان کرده و علائم آنها را کنترل می‌کند، اما متأسفانه درصد بسیار کمی از آنها نیز مزمن و غیر قابل درمان است.

سایت تبیان ـ دکتر محمد مهدی قاسمی (متخصص اعصاب و روان)