خود ارزشمندی

نظریه پردازان شخصیت، همگی بر این عقیده اند که داشتن خود ارزشمندی نقش اساسی در رشد سالم شخص دارد و اظهار می دارند که زندگی سالم روانی تنها در سایه احساس ارزش خود مثبت شکل می گیرد. خود ارزشمندی تجربه توانا بودن برای رویارویی با مسایل اساسی زندگی و احساس شایستگی و خودباوری است. خودارزشمندی از دو مقوله تشکیل یافته:

نظریه پردازان شخصیت، همگی بر این عقیده اند که داشتن خود ارزشمندی نقش اساسی در رشد سالم شخص دارد و اظهار می دارند که زندگی سالم روانی تنها در سایه احساس ارزش خود مثبت شکل می گیرد. خود ارزشمندی تجربه توانا بودن برای رویارویی با مسایل اساسی زندگی و احساس شایستگی و خودباوری است. خودارزشمندی از دو مقوله تشکیل یافته:
۱) احساس کارآمدی شخص: به معنای اعتماد به عملکردهای ذهنی و توانایی های خود برای فکر کردن، یاد گرفتن، قضاوت کردن، اتنخاب کردن و تصمیم گرفتن و مهمتر از همه به معنای مقابله و غلبه بر مسایل و مشکلات متعدد و مختلف زندگی و کنترل خود است.
۲) احترام به خود: به معنای باورداشتن حق خود برای زندگی کردن و خوشحال بودن و فراتر از آن باور داشتن خود برای ابراز ایده ها، احساسات، خواسته ها، نیازها و سزاوار بودن برای رسیدن به هدف و موفقیت است و خود را شایسته محبت و احترام دیگران دانستن است. این که گفته می شود احساس باارزش بودن نیاز اساسی هر انسانی است، بدین معناست که خود ارزشمندی نقش حیاتی در فرآیند زندگی ایفا می کند و در حقیقت برای بقا و زیستن ضروری است. به نظر راجرز تصویر خویشتن رشد یافته، انسان را به سوی سازگاری با جهان بیرون سوق می دهد.
خود ارزشمندی در واقع به منزله سیستم خودآگاهی ایمن عمل می کند و مقاومت، قدرت و توانایی لازم را برای بازسازی ایجاد می کند و بدون آن رشد روانی فرد مختل می شود و زمانی که احساس خود ارزشمندی پایین است:
▪ قدرت مقابله و میزان انعطاف پذیری شخص در برابر مشکلات و سختی ها کاهش می یابد.
▪ شخص دچار آشفتگی، اضطراب و پریشانی می شود.
▪ شخص خود را درمانده و شکست خورده می پندارد.
▪ شخص بیشتر می خواهد از غم و اندوه اجتناب کند تا بخواهد شادی و نشاط را تجربه کنند.
▪ موارد منفی بیشتر از موارد مثبت بر فرد حکمرانی و تسلط دارد.
▪ پیشرفت آن ها کمتر از حد واقعی شان می باشد.
▪ قادر نیستند از موفقیت خود خوشحال شوند و رضایت درونی به دست آورند.
▪ نسبت به احساسات و افکار خود تردید دارند و از ابراز آن ترس دارند.
تمایل چندانی برای تعامل با دیگران را ندارند و گاهی آن را خصمانه تلقی می کنند.
بنا به نظر کوپراسمیت (۱۹۶۵) احساس خود ارزشمندی یک ارزشیابی و قضاوتی شخصی است از شایستگی خود که ویژگی عام شخصیت است نه یک نگرش لحظه ای برای موقعیت های خاص. به نظر وی والدین مهم ترین عامل رشد احساس خود ارزشمندی سالم در کودکان و نوجوانان هستند.
والدین ترجیحاً اصول زیر را در رفتار با کودکان و نوجوانان جهت رشد خود ارزشمندی رعایت کنند:
۱) فرزندان را با عشق و احترام بزرگ کنند و این احساس را در آن ها ایجاد کنند که به اندازه کافی خوب و قابل قبول هستند.
۲) در محیطی حمایت کننده نقش های مناسب و قابل اجرا را به آن ها محول کنند.
۳) از آن ها متناسب با توانایی هایشان انتظار و توقع داشته باشند.
۴) آن ها را دچار تناقص نسازند.
۵) برای کنترل آن ها به رفتارهایی نظیر مسخره کردن، ایجاد احساس گناه، تحقیر کردن و سوء رفتار جسمی متوسل نشوند.
۶) از هر فرصتی استفاده کنند تا به آن ها نشان دهند که به شایستگی و خوب بودنشان اعتقاد دارند.
۷) آن ها را برای آشکار ساختن احساسات غیرقابل قبول مجازات نکنند.
۸) توانایی خویشتن داری را در آن ها پرورش دهند.
۹) آن ها را به اندازه ای حمایت و محافظت کنند که یادگیری و اعتماد به نفسشان خدشه دار نگردد.
۱۰) احساسات و افکار آن ها را ارزشمندی و با اهمیت تلقی کنند.روزنامه ایران